Kadıovacık biyo evi, Urla’nın Kadıovacık köyünde inşa edilmiş benzersiz bir yapı. İkisi konut, biri ofis üç bağımsız birime sahip, 226 metrekare taban alanına oturan bir yapı. Yapı ofis birimi ile Yapı Biyolojisi ve Ekolojisi Enstitüsü-YBE’ye, konut birimlerinden biriyle ise YBE’nin kurucuları And Akman ve Merve Titiz Akman’a ev sahipliği yapıyor. İnşaatı 2019 yılında tamamlanan yapının, mimari projesini And Akman ve Mehmet Şenol üstlenmiş. Kadıovacık köyünde bir biyo ev inşa etme fikrinin nasıl geliştiğini sorduğumuzda Merve Titiz Akman anlatmaya başlıyor: “Her ne kadar İstanbul’da tanışmış olsak da her ikimiz de kırsalda yaşamanın bizim için en sağlıklı tercih olduğunu düşünüyorduk, And Akman Türkiye’ye dönmeden 20 yıl Almanya’nın Allgäu bölgesinde gelişmiş kırsal yaşamı deneyimlemişti, ben de İsveç’teki yüksek lisans sürecinde benzer bir deneyim elde etmiştim.” Tabii o sırada akıllarında sadece kendi yaşamları değil aynı zamanda YBE’nin geleceğinin de olduğunu belirtiyorlar. Her ikisi de uzmanlıkları doğrultusunda kırsalda sürdürülebilir yerleşime enerjilerini harcamak isteyen çift, diğer taraftan akademiden ve üretim ağından uzak olmamak ve ulaşım altyapısı itibariyle erişilebilir olmanın da kendileri için son derece önemli olduğunu anlatıyorlar. Tüm bu ihtiyaçlar onları Urla’ya yöneltmiş. 2015’te YBE’yi kurdukları yıl zamanda da Urla’ya yerleşmişler. Önceden İstanbul’da Yeşil Binalar Zirvesi’nde Kadıovacık köy muhtarı ile tanıştıklarını anlatıyorlar. “Kendisi o zaman dünyada karbon şeffaflık raporu hazırlayan ilk köy olması itibariyle, bu yöndeki çalışmalarını anlatıyordu.” diyor Merve Titiz Akman ve ekliyor “Biz de samimiyeti ve vizyonundan çok etkilenmiştik. Urla’ya yerleşince kendisini ziyaret ettik, kendisinin de yardımı ile köy yerleşim alanındaki arazimizi aldık.”
Biyo ev tanımı aslında yapı biyolojisi ve ekolojisi yaklaşımı çerçevesinde insan ve çevre sağlığını gözeten yapı anlamına geliyor. Kadıovacık Biyo evi bu yaklaşımla tasarlanarak uygulanan resmi konut kategorisinde Türkiye’deki ilk yapı.
Kadıovacık biyo evi’nin mimari tasarımı azami ölçüde enerji tasarrufunu hedefliyor. Yapı, form ve yönelimi, konuma göre ısı depolama ve yalıtımı sağlayan farklı cephe çözümleri, pencere açıklıkları ve çatı uygulamaları sayesinde yapay havalandırmaya minimum ölçüde ihtiyaç duyuyor. Binanın, yazın kendini serin tutabilme, kışın da sıcaklığı koruma performansı yüksek. Seçilen yapı malzemeleri ve uygulama yöntemleri sayesinde iç mekânda malzeme kaynaklı toksik gaz açığa çıkmıyor, küf ve alerjen oluşumu da engelleniyor. Ayrıca duvardan ısıtma sistemi sayesinde büyük yüzeylere yayılan ısının radyan etkisi üzerinden iç mekandaki toz hareketi asgari düzeye düşürülüyor.
Kadıovacık biyo evinin malzeme seçimi yapılırken, üretim ve tedarik süreçlerinin asgari çevre etkisi, yapının iç ortam iklim koşullarının insan sağlığını desteklemesi ve uzun süreli dayanımı, enerji etkinliği ve yıkımı halinde atık oluşturmaması hedeflenmiş. Üst yapının neredeyse tamamı doğada yetiştirilebilen hammaddelere dayalı malzemeler ile yapılmıştır, bunlar: ahşap karkas, ahşap kaplama ve döşemeler, saz kamışı, selüloz, ponza, perlit yalıtım, ahşap kapı ve doğramalar, kerpiç dolgu, sıkıştırılmış toprak paneller, kil sıvalar. Bu malzemelerin kullanımı; yapının nefes alabilirliğine, iç iklim kalitesine katkı sağlarken iç ortam nem dengesini ideal seviyede tutuyor. Ayrıca toksik gaz açığa çıkarmayan bu malzemelerden özellikle kerpiç duvar örgüsü, toprak panel ve sıvalar, ahşap karkası korurken yapının ısı depolama kapasitesini de arttırıyor. Tasarım sürecinde mümkün olan en pratik ve yalın çözümlere odaklanılmış. Örnek olarak taşıyıcı ve tavan kirişleri ham bırakılmış, üzerlerine yağ veya cila sürülmemiş. İç duvarların son yüzeyi farklı tonlarda toprak dekor sıvalarla tamamlanmış. Mobilyalar çoğunlukla ahşap, özellikle salondaki mutfak ve parçası olduğu dolap adası tamamen huş kontrplak ile çözülmüş. Yine iç mekandaki tüm kapılar huş kontrplak ile yapılmış. Döşeme rabıtaları da taşıyıcı sistem ve tavan kaplamasında olduğu gibi sedirden yapılmış. Malzemelerin kendine has dokularını okuyabiliyor olmak sayesinde kirişler, dolaplar ve kapılar kendi başlarına mobilyaya dönüşmüş. Ayrıca ev sahipleri toprak duvarların benzersiz dokusu ve yarattığı ışık oyunları sayesinde zenginleşen iç mekânı olabildiğince sade tutmaya çalışmışlar. Ovaya ve bahçeye bakan cam kapılar öncelikli ışık kaynağı, ayrıca binayı çepeçevre dolaşan üst camlar da iç mekânda endirekt aydınlatma sağlıyor. Bodur maki ağaçları ile kaplı tepelere, ovaya ve yüzyıllık zeytin ağacına bakan evde duvara resim asmaya gerek duyulmamış. Kışın şiddetli kuzey rüzgarlarından korunmak üzere kuzeye kapalı olan binanın hem ofis hem ev kısımlarında tüm odalar terasa çıkıyor. Ege’de olduğumuz düşünüldüğünde, 8 ay boyunca en sık kullanılan yer olan teras birleştirici bir alana dönüşmüş. Yapının ana aksını dikine kesen kütleler sayesinde, her kısmın kendi iç terası oluşmuş.
Yaşam döngüsü analizi
Yapı Biyolojisi ve Ekolojisi Enstitüsü-YBE’nin merkezine ve 2021 YBE öncülüğünde kurulan Doğal Yapı Malzemeleri ve Yöntemleri Derneği’ne ev sahipliği yapan Kadıovacık Biyo evi aynı zamanda Türkiye’de yaşam döngüsü analizinin (LCA_Life Cycle Analysis) yapıldığı ilk bina. Analizi gerçekleştiren Metsims firmasına sağlanan ayrıntılı veriler doğrultusunda yapılan hesaplar gösteriyor ki yapının toplam karbon ayak izi; toplamda: 121 ton CO2 eq., brüt (50 yıl): 10,7 kg CO2/m2/yıldır. Amerika, İngiltere, Danimarka, Finlandiya’da yeşil bina belgeli ve analizi yapılmış diğer yapılarla karşılaştırıldığında Kadıovacık biyo evinin karbon ayak izi diğerlerinin ortalamasının yarısına denk geliyor.
Üst yapının neredeyse tamamı doğada yetiştirilebilen hammaddelere dayalı malzemeler ile yapılmıştır, bunlar: ahşap karkas, ahşap kaplama ve döşemeler, saz kamışı, selüloz, ponza, perlit yalıtım, ahşap kapı ve doğramalar, kerpiç dolgu, sıkıştırılmış toprak paneller, kil sıvalar…
“Biyo ev tanımı aslında yapı biyolojisi ve ekolojisi yaklaşımı çerçevesinde insan ve çevre sağlığını gözeten yapı anlamına geliyor.”
Malzemelerin kendine has dokularını okuyabiliyor olmak sayesinde kirişler, dolaplar ve kapılar kendi başlarına mobilyaya dönüşmüş.
Bodur maki ağaçları ile kaplı tepelere, ovaya ve yüzyıllık zeytin ağacına bakan evde duvara resim asmaya gerek duyulmamış.
“Amerika, İngiltere, Danimarka, Finlandiya’da yeşil bina belgeli ve analizi yapılmış diğer yapılarla karşılaştırıldığında Kadıovacık biyo evinin karbon ayak izi diğerlerinin ortalamasının yarısına denk geliyor.”
