Saunalar, wellness dünyasının en popüler trendlerinden biri haline geldi. Remedy ve Bathhouse gibi sağlık odaklı sosyal kulüpler, İskandinav tarzı ter odalarının genişliğini övüyor; sauna merkezli fitness konseptleri olan XPT gibi markalar ise sosyal medyada adeta parlıyor. Peki ya mütevazı jakuzi? Yeni araştırmalar, ona yeterince değer vermediğimizi gösteriyor.
Oregon Üniversitesi’nde insan fizyolojisi profesörü olan ve geçtiğimiz Haziran ayında American Journal of Physiology dergisinde yayımlanan bir araştırmanın başyazarı Christopher T. Minson şöyle diyor: “25 yıldır sporcular üzerine ısıya alışma araştırmaları yapıyorum ve bana her zaman şu soru soruluyor: ‘Hangisi daha iyi?’ İşte bu sorudan yola çıktık.”
Kısaca özetlemek gerekirse, saunalarla (hem geleneksel hem kızılötesi) karşılaştırıldığında, sıcak suya daldırma—yani jakuzide vakit geçirmek—çekirdek vücut ısısı, kalp atış hızı, ter kaybı ve bağışıklık tepkisi gibi temel alanlarda en büyük artışı sağladı.
Bu, jakuzilerin sağlık ve performans artırıcı faydalarına dair ortaya çıkan ilk çalışma değil. PLOS One dergisinde 2022’de yayımlanan bir araştırma, jakuzilerin sporcuları yoğun fiziksel zorlanmaya hazırlamada etkili olduğunu ortaya koydu. Bu yılın başlarında The Journal of Physiology dergisinde yayımlanan bir başka araştırma ise jakuzinin kas iyileşmesini soğuk su banyolarına göre çok daha hızlı hızlandırdığını gösterdi.
Kalp sağlığı veya iyi bir terleme seansı için genellikle saunaya giriyorsanız, sauna ve jakuzi arasındaki farkta jakuzinin neden daha iyi bir seçenek olabileceğine dair bazı nedenler var.
Jakuziler vücut ısısını saunalardan daha etkili biçimde yükseltir
Saunalardan elde edilen sağlık ve performans faydalarının çoğu ısıya bağlıdır. Geleneksel saunalar genellikle 65–80°C arasında ısıtılır, bazıları 110°C’ye kadar çıkabilir. Kızılötesi saunalar ise 38–74°C arasında değişir. Jakuziler ise genellikle 40°C civarındadır. (Dr. Minson’un çalışmasında geleneksel sauna, kızılötesi sauna ve jakuzi sırasıyla 80°C, 65°C ve 40°C olarak ısıtılmıştır.) Ancak ilginç bir şekilde, jakuzi katılımcıların vücut ısısını iki saunadan da daha fazla yükseltti.
Bilim insanlarına göre bunun cevabı basit biyolojidir. Bronx’taki CUNY Lehman College’da egzersiz bilimi profesörü Brad Schoenfeld şöyle diyor: “Sıcak suya doğrudan maruz kalmak, vücut ısısını yükseltmede saunadan daha etkili olur, çünkü burada ısı doğrudan bedene temas eder. Saunada ise bu etki daha dolaylıdır.”
Ayrıca suya tamamen daldığınızda vücudun kendini soğutma mekanizmasını da devre dışı bırakmış olursunuz. Dr. Minson, “Vücudun ısıyı uzaklaştırmasının en etkili yolu buharlaşmadır,” diyor. “Suyun içindeyken terleyebilirsiniz ama ter buharlaşmaz.”
Jakuzide aslında saunadan daha fazla terlersiniz
Kulağa garip gelse de gerçek bu. Araştırmaya göre katılımcılar, jakuzide saunaya kıyasla daha fazla ter kaybı yaşadılar.
Dr. Minson, “Jakuziden çıkan insanlar genellikle terlediklerini fark etmez çünkü suyun içindedirler. Belki yüzleri veya omuzları terlemiştir ama vücutlarının geri kalanının terlediğini anlamazlar,” diyor. “Eğer sauna sizin için ‘iyi bir terleme’ aracıysa, o zaman daha fazla terlemek demek jakuzinin lehine bir durumdur.”
Ancak şunu da bilmek gerekir: Terlemek, ister saunada ister jakuzide olsun, detoks açısından pek bir şey ifade etmez. Dr. Minson’a göre “Ter bezlerinden yalnızca çok az miktarda tuz ve su salgılanır. Vücuttaki toksinlerin %99,9’u karaciğer ve böbrekler tarafından atılır.”
Jakuziler kalp ve bağışıklık sistemine saunalardan daha fazla fayda sağlayabilir
Araştırmanın en dikkat çekici bulgusu, jakuzinin katılımcıların vücudu üzerinde saunalara göre çok daha fazla fiziksel yük oluşturmasıydı. Bu da kalp-damar ve bağışıklık sistemlerinde daha güçlü gelişmelere yol açabileceğini gösteriyor.
Dr. Minson şöyle açıklıyor: “Sıcak suya daldırma, saunalara kıyasla kalp atış hızında daha yüksek artışlara neden oldu. Kalp, artan vücut sıcaklığı nedeniyle daha fazla çalıştı. Bu da vücuttaki kan damarlarında daha büyük değişimlere yol açtı ve bu durum daha iyi bir sağlıkla ilişkilendiriliyor.”
Minson, ısıya bağlı stresin kalp sağlığını geliştirme mekanizmasını egzersize benzetiyor: “Önce stres oluşur. Egzersizden sonra kaslar zayıflar, ardından dinlenme ve toparlanma süreci gelir. Bu döngü tekrarladıkça vücut adapte olur ve zamanla daha güçlü hale gelir.”
Aynı prensip bağışıklık sistemi için de geçerlidir. Jakuzideki katılımcılarda kalp atış hızının yanı sıra interlökin-6 adlı bir proteinin üretimi de artmıştır. Bu protein bağışıklık ve iltihaplanma tepkilerinde kritik bir rol oynar. Hatta jakuzinin T hücreleri, yardımcı T hücreleri ve doğal öldürücü hücrelerin üretimini de teşvik ettiği gözlemlenmiştir. Bu hücreler bağışıklık sisteminin temelini oluşturur ve saunada bu tür bir artış görülmemiştir. “Eğer vücudun iltihap tepkisini geçici olarak yükseltip sonra tekrar düşürebilirseniz,” diyor Minson, “bu sistem için bir egzersiz gibidir; sistemi aktive edip sonra yeniden dengeye getirir ve bu da daha iyi sağlıkla ilişkilidir.”
Düzenli jakuzi kullanımı doğurganlığı etkilemez
Dr. Minson, yüksek sıcaklıklara düzenli maruz kalmanın sperm hareketliliğini etkileyebileceğini belirtiyor. Bu, doğal olarak saunalar için de geçerlidir, ancak jakuziler vücudu daha fazla ısıttığı için etkisi biraz daha güçlü olabilir. Bu konudaki araştırmalar sınırlı olsa da, çocuk sahibi olmaya çalışanlar için dikkate alınması gereken bir faktördür.
Ancak “Spermin yenilenme süreci çok hızlıdır,” diyor Minson. “Şu anda çocuk sahibi olmaya çalışmıyorsanız, jakuzinin veya saunanın geçici etkileri uzun vadede doğurganlığınızı etkilemez.” Human Reproduction dergisinde yayımlanan bir çalışma, saunaya bağlı sperm kalitesi değişikliklerinin sauna kullanımını bıraktıktan altı ay sonra tamamen geri döndüğünü göstermiştir.
Minson şöyle ekliyor: “Eğer şu anda hamile kalmaya çalışıyorsanız bu konuda dikkatli olmak gerekir, ancak değilseniz endişelenmenize gerek yok. Hatta ben derim ki, düzenli ısı terapisi uygulayan bir kişi daha sağlıklı olur; daha sağlıklı sperm, daha iyi ereksiyonlar, daha iyi bir cinsel yaşam—kısacası daha sağlıklı bir beden.”
Sonuç
Sonuç olarak, jakuziler yalnızca rahatlamak için değil, aynı zamanda kalp, bağışıklık ve genel sağlık için de güçlü bir araç olabilir. Saunaların popülaritesi yerinde dursa da, bilim jakuzinin vücudu daha derinlemesine ısıttığını ve daha kapsamlı fizyolojik faydalar sunduğunu ortaya koyuyor.
