Sadece Bir Kez İzlemenin Yeterli Olacağı En İyi Filmler

Nereden başlasak… Film neredeyse tamamen boş bir stüdyoda çekilmiş; Dogville kasabasının sınırları yerdeki tebeşir çizgileriyle belirtilmiş. Nicole Kidman’ın canlandırdığı Grace, bir mafya babasından kaçıp sığınacak bir yer arayan bir yabancı. Kasaba halkı, iyi insanlar olduklarını kendilerine kanıtlamak istedikleri için Grace’in kalmasına izin veriyor. Tek sorun, aslında hiç de iyi insanlar olmamaları. Grace kasabaya adım attığı andan itibaren ondan barınma karşılığında tüm ağır işleri yapmasını istiyorlar. Ardından Grace tecavüze uğruyor, kaçmaya çalışıyor, köleleştiriliyor ve tekrar tekrar tecavüze uğruyor. Sonunu söylemeyeceğiz ama şunu garanti edebiliriz: Daha neşeli hale gelmiyor. Tam anlamıyla bir Lars Von Trier klasiği — insan doğasına son derece karamsar bir bakış. Hem muhteşem hem de berbat.

Marty Scorsese’ye saygısızlık etmek istemeyiz. Ama The Irishman ne kadar müthiş olsa da — belki de Scorsese’nin en iyi suç destanı, tetikçi Frank Sheeran’ın (Robert De Niro) mafya patronu Russell Bufalino (Joe Pesci) ve sendika lideri Jimmy Hoffa (Al Pacino) için işlediği kirli işleri anlatıyor — inanılmaz derecede, iliklerinizde hissedeceğiniz kadar uzun. Tam 209 dakika. Evet, bu 209 dakika son derece kaliteli; ama birini bu kadar büyük bir sinema yolculuğuna ikinci kez çıkarmak pek kolay değil. (TikTok ve benzeri beyni pelteleştiren kısa içeriklerin çağında, bu kadar uzun filmleri izleme isteğinin artacağını hayal etmek güç.) Aynı şey, 2023 yapımı Killers of the Flower Moon için de geçerli — o da 206 dakika. Neyse ki ikisi de sonunda dijital platformlara geldi, böylece ara verip tuvalete gidebiliyorsunuz.

Million Dollar Baby’nin — en azından ilk yarısında — yaptığı harika numara, sizi oldukça klasik bir boks hikâyesi olduğuna inandırmasıdır. Rocky veya Raging Bull tarzında, yoksulluktan gelen azimli bir boksörün (Maggie Fitzgerald, olağanüstü bir performansla Hilary Swank) gözde bir dövüşte şampiyona meydan okumasını izleriz. Sert mizaçlı antrenörü Frankie Dunn’ın (Clint Eastwood) rehberliğinde geçen kariyerinin başı umut doludur; türün beklentisine uygun şekilde, aralarındaki ilişki dokunaklı bir baba-kız bağına dönüşür ve ikisinin de başarısını gönülden isteriz. Sonra o karşılaşma gelir… ve beraberinde Million Dollar Baby’nin meşhur dönüm noktası: Billie “The Blue Bear” Osterman (Lucia Rijker), Maggie’ye arkadan sert bir darbe indirir. Düşüş sırasında Maggie’nin boynu kırılır ve felç kalır. O andan sonra film, felçle geçen hayatının acılarından kurtulmak için ötanazi talep eden Maggie’nin hikâyesiyle yıkıcı bir trajediye dönüşür. Muhteşem, derin bir empatiyle çekilmiş ve Eastwood’un en iyi işlerinden biri olsa da, filmin karanlık ikinci yarısı son derece yıpratıcıdır ve yeniden izlemek kolay değildir.

Darren Aronofsky’nin adını geniş kitlelere duyuran, kesintisiz bir karanlık atmosfer taşıyan psikolojik gerilim Requiem for a Dream’i tutkuyla savunan hayranlar var. Elbette bu kasvetin içinde takdire değer unsurlar da mevcut: Kilo vermek için başladığı amfetaminler yüzünden bağımlı hale gelen yalnız bir dul kadını canlandıran Ellen Burstyn’in Oscar adayı performansı; ya da görüntü yönetmeni Matthew Libatique’in, dört bağımlının uyuşturucuya bulanmış zihinlerine bizi çeken kasvetli ama çarpıcı kadraj tasarımı. Ancak çoğu zaman, neredeyse hiç nefes alma fırsatı vermeyen, acı ve umutsuzlukla yoğrulmuş bir izleme deneyimi sunar. Bu yüzden tekrar tekrar dönüp izlenecek türden değildir… Tabii gerçekten “sert” bir izleyici değilseniz.

Belki Eddington hariç, Ari Aster’ın filmlerinin tamamı oldukça kasvetlidir; Joaquin Phoenix’in başrolde olduğu Beau is Afraid bile, absürt mizah anları sunsa da, yoğun bir yalnızlık ve annesiyle sorunlar yaşayan bir karakterin kabus gibi dünyasını anlatır. Hereditary ise özellikle dikkat çeker, çünkü ilk 30 dakikada bir çocuk kafası kopar ve oradan sonra olaylar pek de neşelenmez. Toni Collette’in performansı olağanüstüdür; sinema tarihindeki en gergin ve korkunç akşam yemeği sahnelerinden birini sayacak olsak, Hereditary mutlaka yer alır — özellikle de Collette’in çığlık atma yeteneği sayesinde. Ama sonra başka kafa kopmaları yaşanır, olaylar kesin olarak tuhaflaşır ve geriye şu düşünce kalır: “Harika filmdi! Şimdi bunun hakkında bir daha asla konuşmayalım.”

Manchester by the Sea’in bu kasvet maratonunda — Lesley Barber’ın hüzünlü ve ağıt gibi akan müzikleri ile Kenneth Lonergan’ın acıyla yoğrulmuş görsel dili bir yana — sizi en çok tutan şey, Casey Affleck’in çarpıcı başrol performansı. Affleck, kardeşinin ölümü üzerine memleketine dönmek zorunda kalan, depresyondaki mavi yakalı bir adam olan Lee’yi canlandırıyor. Döndüğünde, geçmişte yaşanan korkunç olayı öğreniyoruz: Yıllar önce, kendi hatası olduğuna inandığı bir ev yangını, çocuklarının ölümüne sebep olmuş; Lee ise bu suçluluk duygusunu asla atlatamamış. En yıkıcı sahne mi? Bir geri dönüşte, Lee’nin yerel polis karakolunda sorgulandığını ve yangının korkunç bir kaza olduğunun anlaşıldığını görüyoruz; ardından suçluluğun yakıcı etkisiyle bir tabanca çalıp kendini vurmaya kalkışıyor. Günümüzde ise, kardeşi Joe’nun (Lucas Hedges) oğlunu evlat edinmek için Manchester-by-the-Sea’ye dönmesi isteniyor, ancak acı, onun kaldırabileceğinden çok daha ağır. Film, başından itibaren sizi derin bir kalp kırıklığının içine hapsediyor ve nadiren nefes aldırıyor. İzlemesi sarsıcı.

Anlatılan şehir efsanesine göre, Ronald Reagan 1983 yapımı TV için çekilmiş kıyamet draması The Day After’ı izledikten sonra, filmdeki nükleer yıkımın gerçekçi tasvirinden öylesine korkmuş ki, bu durum Sovyetler Birliği’ne karşı agresif politikasını yumuşatmasına ilham olmuş. Peki ya ertesi yıl yayınlanan Mick Jackson’ın Threads filmini izleseydi? Bu film, nükleer savaşın dehşetini on kat daha sarsıcı bir dürüstlükle ele alıyor. Jackson, hikâyeye Sheffield’da yaşayan mavi yakalı insanların gündelik hayatlarını anlatarak başlıyor; aşkları, pub’a gidişleri, işteki sorunları… Arka planda ise — TV haberlerinden, radyo bültenlerinden, gazete manşetlerinden — NATO ile Sovyetler arasında Afganistan’da artan gerilime dair haberler geliyor. Ve bir sabah, cehennem gibi bir anda, bombalar düşüyor. Bu, filmin tam ortasında gerçekleşiyor. Kalan yarısı ise, geride kalan yanmış yıkıntılarda geçen umutsuz, nihilist bir yolculuk. Ne yazık ki, bugünün dünyasında film, uyarı niteliğini yeniden kazandı. Her hâlükârda, haftalarca uyuyamayacak ve şunu düşüneceksiniz: En kötüsü gerçekleşirse, en şanslı yer, patlamanın tam merkezi olacak.

Threads’in ikinci yarısını andıran şekilde, John Hillcoat’un Cormac McCarthy’nin klasik romanından uyarladığı film de kıyamet sonrası bir dünyada geçen karanlık bir yolculuk. Hayatta kalmaya çalışan bir baba ve oğulun, etrafta dolaşan yamyam çeteleri ve başka korkunç tehditler arasında verdiği mücadeleyi izliyoruz. Görsel olarak renkten tamamen arındırılmış, sürekli karanlık, ölmekte olan bir dünyanın tüm dehşetini yansıtan bir yapım. Elbette Viggo Mortensen ve Kodi Smit-McPhee’nin güçlü performansları var ve tüm bu umutsuzluk içinde insanın varoluşsal zorlukların üstesinden gelme arzusunu koruması, hatta aralarındaki sevginin sürmesi, başlı başına güzel bir umut ışığı. Ama yine de filmin çıkardığı ders şu: Dünya bu kadar karanlık bir kabuğa dönüşür ve insanlık en ilkel içgüdülerine indirgenirse, en şanslı olanlar başta ölenler mi olur, yoksa hayatta kalmayı başaranlar mı? İz bırakan, ama aynı zamanda kendinizi savunmasız hissettiren türden bir film.