Kötü uyumak genellikle kötü bir günün habercisidir, bunu siz de en az bizim kadar iyi biliyorsunuz. Bu nedenle uykunun önemi gerçektir ve kulağa ahkâm keser ya da öğretici gibi gelse de, ona özen göstermek gerekir. Kötü uykunun yarattığı rahatsızlığın, ofiste uyuklamanın ya da bunu cildinizde pahalıya ödemenin ötesinde, kötü uyku aslında çok daha ciddi ve geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açabilir.
İsveç’teki Karolinska Enstitüsü tarafından yapılan yakın tarihli bir araştırma, kötü uyku ile beynin hızla yaşlanması arasında oldukça somut bir bağlantı kurdu. Aslında uyku yalnızca pasif bir an değildir; fiziksel ve zihinsel sağlık için hayati öneme sahip gerçek bir yenilenme sürecidir. Uyku ile beyin yaşlanması arasındaki ilişkiyi incelemek için araştırmacılar, 40 ila 70 yaşları arasındaki 27.000 Britanyalı yetişkinin beyinlerini manyetik rezonans (MR) görüntüleri aracılığıyla analiz etti. Tıbbi görüntüleme ve yapay zekâ alanındaki ilerlemeler, beynin daha iyi anlaşılmasını sağlıyor: beyin korteksinin (incelen) analiz edilmesi ve kan damarlarındaki hasarların görüntülenmesi gibi. Araştırmacılar, MR görüntülerinden elde edilen 1000’den fazla ölçüte dayanarak katılımcıların beyin yaşını belirlediler ve en sağlıklı hastaların taramaları üzerinde yapay zekâ modellerini eğittiler.
Uykuyu incelemek için araştırmacılar, katılımcıların alışkanlıklarının beş yönüne odaklandı: sabah mı yoksa akşam mı daha aktif oldukları (kronotip), ortalama uyku süreleri, uykusuzluk çekip çekmedikleri, horlayıp horlamadıkları ve son olarak gün içinde aşırı yorgun hissedip hissetmedikleri. Bu unsurlara dayanarak araştırmacılar, katılımcıların uyku alışkanlıklarının iyi, orta veya kötü olup olmadığını belirledi.
Farklı uyku tiplerini karşılaştırdıklarında, araştırmacılar kötü uyku alışkanlıklarına sahip kişilerde beyin yaşı ile gerçek yaş arasında ortalama bir yıllık fark bulunduğunu tespit etti. İyi uyku profiline sahip kişilerde ise anlamlı bir fark görülmedi. Bir yıl az gibi görünse de, beynin yaşlanma süreci hızlandıkça bu fark büyüyebiliyor ve bilişsel gerileme riskini artırabiliyor. Kısacası, yaşlanmanın bir “kartopu etkisi” söz konusu. Uyku faktörleri birbirinden bağımsız olarak değerlendirildiğinde ise, beyin yaşı açısından en zararlı etmenlerin geç yatmak ve anormal uzunlukta ya da kısalıkta uyumak olduğu ortaya çıktı.
Kötü uyku beyin sağlığımızı nasıl etkiler? Araştırmacılar bunun nedeninin iltihaplanma (enflamasyon) olabileceğini düşünüyor. Katılımcıların kan damarları ve kan testleri incelendiğinde, kötü uyku alışkanlıklarına sahip kişilerde çok sayıda iltihaplanma belirteci tespit edildi. Bu durum, yenilenmesi neredeyse imkânsız olan beyin hücrelerinin ölümünü hızlandırabiliyor. Bir diğer güçlü olasılık ise, uyku eksikliğinin beyne dolaylı olarak zarar veren hastalıklara yol açması: tip 2 diyabet, obezite ve kalp-damar hastalıkları gibi.
Bu yeni araştırmanın ortaya koydukları oldukça endişe verici. Ancak uzun zamandır bilindiği gibi, uyku sağlığımızın ayrılmaz bir parçasıdır. İyi haber şu ki, uyku alışkanlıkları değiştirilmesi zor olsa da kalıcı değildir — zamanla tamamen iyileştirilebilir.
BU İÇERİK İLK OLARAK GQ FRANCE WEB SİTESİNDE YAYINLANMIŞTIR.
