Üç yıl önce diyetimi radikal bir şekilde değiştirmeyi ve bunun karşılığında herhangi bir kas kazanımı elde edip edemeyeceğimi görmeyi kendime görev edindim. Bir akrabam bana ne yaparsam yapayım bunun benim için muhtemelen zor olacağını çünkü benim kendi deyimiyle “zor büyüyen” biri olduğumu söyledi. Başka bir deyişle, ben bir ektomorfum: sırık gibi ve zayıf, metabolizması yüksek, vücut yağı az ve çok fazla kas yok.
Ektomorf, mezomorf ve endomorf ile birlikte spor salonunda yaygın olarak kullanılan bir terim. Birlikte ele alındığında, üç genelleştirilmiş vücut tipini veya somatotipi temsil ederler. Ektomorflar uzun ve zayıftır. Endomorflar yuvarlak hatlıdır, bol miktarda kas ve vücut yağı içerir, daha tıknaz bir yapıya sahiptir ve metabolizmaları daha yavaştır. (Futbol yan hakemlerini düşünün.) Mezomorflar atletik ve kaslıdır, verimli metabolizmaları sayesinde kolayca kilo alabilir veya kilo verebilirler.
Vücut tipleri genellikle vücut geliştiriciler, beslenme uzmanları ve kişisel antrenörler arasında tartışılır. Bir kişinin nasıl yapılandığı, genellikle o kişinin ne yemesi gerektiği ve belirli bir fiziksel hedefe ulaşmak için hangi egzersizleri yapması gerektiği konusunda bilgi verir. Ancak somatotiplerin tarihi ve günümüzdeki mirasları (ve yararlılıkları) göründüğü kadar basit değil.
Somatotipler William Sheldon'ın ürünüdür. 1940'larda Amerikalı psikolog ve doktor, insanların psikolojilerinin fizyolojik yapıları tarafından biyolojik olarak önceden belirlendiğini öne sürdü. Sheldon'a göre nasıl göründüğünüz, nasıl davrandığınızla ilişkiliydi. Uzun ve zayıf ektormorfların hassas, içe dönük ve utangaç oldukları düşünülüyordu. Kaslı mezomorfların aktif, iddialı ve agresif olduğu düşünülüyordu. Yuvarlak endomorfların ise dışa dönük, rahat ama aynı zamanda tembel olmaları beklenirdi.
Sheldon'ın araştırması oldukça düzensiz ve tartışmalıydı. Örneğin varsayımlarını, duruşlarını düzeltmek amacıyla fotoğraflarının çekildiğini düşünen üniversite öğrencilerinin çıplak resimlerine dayandırdı. (Bu da yeterince tuhaftı.) Her bir kişinin şekline kişilik özellikleri atadı ve buradan hareketle kişinin şeklini davranışlarıyla ilişkilendirdi. “ The Atlantic'te Amanda Mull, “Sheldon, vücut tipi aracılığıyla gelecekteki suç davranışları ve bir çocuğun liderlik potansiyeli gibi şeyleri tahmin etmenin mümkün olabileceğine inanıyordu - kelimenin tam anlamıyla, bu fizik kaderdi.” diye yazdı.
Sheldon'ın fikirleri, bugün evrensel olarak iğrenç ve ırkçı olarak görülen 20. yüzyılın başlarındaki öjeni hareketinin hemen ardından geldi. Sheldon'ın fikirlerinden doğan anayasal psikoloji araştırma alanı da zaman içinde büyük ölçüde çürütüldü.
Bir kişinin fiziksel şeklinden kişiliğine doğru düz çizgiler çizmek açıkçası sıkıntılı. (Mull'un da belirttiği gibi, şişman insanlar genellikle “tembellik, dikkatsizlik ve düşük zeka” gibi özelliklerle stereotipleştirilir.) Dallas'taki Teksas Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, insanların dış görünüşlerine bakarak başkaları hakkında sonuç çıkarma konusunda önyargılarından kurtulmalarının ne kadar zor olabileceğini gösterdi.
Aynı yüze sahip ve aynı duruşta duran 140 gri 3D modelin kullanıldığı bir çalışmada, katılımcılardan modellere vücut şekillerine göre - kendilerine verilen 30 sıfattan oluşan bir listeden seçtikleri - kişilik özellikleri atamaları istendi. Geniş omuzlu erkek modeller dışadönük ama sinirli olarak değerlendirildi. Dikdörtgen kadın modeller ise utangaç olarak tanımlandı. Çalışmanın gösterdiği şey, diğer insanlar hakkındaki olumlu ya da olumsuz izlenimlerin bazen tamamen vücut şekillerine dayandığı. Daha ince modeller meraklı olarak düşünülürken, daha şişman modeller dikkatsiz olarak tanımlandı.
Çalışmanın ortak yazarlarından ve UT Dallas'ta biliş ve sinirbilim profesörü olan Dr. Alice O'Toole, “vücut tipini kişilik özelliklerine bağlayan güçlü bir kanıt olmamasına” rağmen, insanların yine de “kişilik özelliklerini vücut şeklinden sistematik ve güvenilir yollarla çıkarma eğiliminde olduklarını” belirtti.
O halde, kişisel beslenme ve eğitimde hala bir yeri olan vücut tipleri kavramını ne yapacağız?
Sertifikalı kişisel antrenör Andrew Payne'e göre ilk yapılması gereken, fitness davranışının ve fizyolojisinin bir kişinin vücut tipini belirlediğini anlamak; sabit bir vücut tipinin bir insanın kişiliğini yarattığını veya ona değişmez bir dizi kişilik özelliği verdiğini değil.
Ulusal Spor Hekimliği Akademisi için yazdığı yazıda, “Hiç kimse sadece tek bir somatotip içinde var olamaz” diyor. “Bunun yerine, hepimiz sürekli bir değişim içindeyiz ve bu üçü arasında bir yerde benzersiz bir spektruma düşüyoruz.”
Payne'in belirttiği gibi, sağlıklı kas kazanımı için ayda bir kilo norm iken, sağlıklı yağ kaybı için standart haftada bir kilodur. Payne, kişinin mevcut vücut tipine ve gelecekte ulaşmayı hedeflediği vücut tipine bağlı olarak uygulanabilecek çeşitli yaklaşımların ana hatlarını çiziyor. Örneğin endomorflar kilo vermek istiyorlarsa rutinlerine daha fazla aerobik egzersiz eklemelidirler; öte yandan ektomorflar kuvvet antrenmanına odaklanmalıdır.
Ancak en önemli şey, kişinin vücut tipine, nasıl bir insan olduğunun ya da olacağının bir tür göstergesi olarak takılmamasıdır. Payne'in yazdığı gibi, “Hiç kimsenin şişman, kaslı ya da zayıf olmak üzere umutsuzca önceden belirlenmediğini biliyoruz.”
BU İÇERİK İLK OLARAK GQ US WEB SİTESİNDE YAYINLANMIŞTIR.
